Denetimli Serbestlik altında bulunan şüpheli, sanık ve hükümlü hakları nelerdi, yükümlü haklarını ne zaman kullanmalıdır? Hükümlü haklarını kullanmak için kime başvurmalıdır?Hükümlü hakları nerede başlar ne zaman biter? Hükümlü hakları ile ilgili son dakika haberleri buradan takip edebilirsiniz.

Cezaevlerinde bulunan hükümlüler için hükümlü hakları başlığı altında yönetmelik vardır. Hatta Adalet Bakanlığı'nın http://www.cte.adalet.gov.tr/menudekiler/hukumlu_haklari.aspadresinde de "hükümlü hakları"nı içeren menüden görebilirsiniz. Kültür faaliyetlerinden, kütüphaneden faydalanmaya kadar; ziyaretçi kabulünden beden eğitimine kadar birçok alanı içermektedir. Peki cezaevinde olan hükümlünün hakkı varda denetimli serbestlik altında bulunan yükümlülerin hakları yok mu? Tabiki var. Ama maalesef bir başlık altında Denetimli Serbestlik Yönetmeliğinde bunları göremiyoruz. Sanırım bu kurumun ne kadar taze olduğunun bir göstergesidir. Hastaneye bile gittiğinizde duvarlarda hasta haklarının ne olduğunu içeren yazıları kolaylıkla gözümüze çarpmaktadır.

“Bundan sonra okuyacaklarınız Denetimli Serbestlik Yönetmeliğinden damıtılarak ortaya çıkarılmış maddelerdir. Buradan ilgililere ilanen yönetmelik çalışması olduğunda bir başlık altında Denetimli Serbestlik Tedbiri Altındaki Kişilere "Yükümlü Hakları" başlığı açılmasının elzem olduğunu hatırlatmayı borç biliriz.

Yükümlü Hakları

• Askere Gitme Hakkı: Denetim altında olunsa dahi istisnalar dışında (koşullu salıvermeye kadar denetime tabi olanlar vb.) askerliğini yapmak isteyen kişiler askere gidebilirler.

• İnsan Onuru Saygı Hakkı: Denetim altında bulunan hiçbir yükümlü aşağılanıp küçük düşürücü davranışları hak etmemektedir. Yükümlülerle iyi niyet çizgisinde işbirliği yapılmalıdır.

• Gizlilik: Denetim altındaki kişi hakında ne öğrenilirse öğrenilsin bunu ne yakınıyla ne de bir kurumla paylaşılmaması gerekmektedir. İfşa edilmesi ise suçtur. Özel hayatın gizliliği önemli haklardandır.

• Tarafsızlık: Bazen hükümlü-mağdur müdürlükte yan yana gelebilmektedir. Ancak ilgili personel kesinlikle müsavi, eşit ve tarafsız olarak yükümlüye yaklaşmak durumundadır. Tarafsızlık adaletin ön şartlarından biridir.

• Çocuğun Önceliği: Gelecek çocuklarımızın elinde yükseleceği için suça sürüklenen çocuklara hassas davranılması ve çocukların yüksek yararı için pozitif ayrımcılık istemek haktır.

• Adres Beyanı: Yükümlü tarafından beyan edilen adrese göre işlem yapılması gerekmektedir. Evet adresi ilgili personelin araştırma hakkı vardır. Ancak her işlemde mernis adresine hemen başvurulması doğru değildir.

• Dilekçe Hakkı: Her koşulda dilekçe kurum tarafından kabul edilmelidir. İster mazeret talebi ister, ihlallere ilişkin açıklama içeren dilekçeler kurum tarafından kabul edilmelidir.

• Süreç Hakkında Bilgi: Yükümlüye denetimli serbestlik uygulamaları, hak ve yükümlülükler, ihlal durumları ve bunun sonuçları hakkında yazılı ve sözlü bilgilendirilmeyi içerir.

• Denetim Planının Değiştirilmesi: Yükümlülerin ihtiyaçlarının belirlenmesi, ihtiyaçlarına uygun olarak toplum içinde denetim ve takibi ile iyileştirilmesine yönelik yapılacak çalışmaların planlanmasıdır. En geç altı ayda bir yükümlünün ihtiyacının gözden geçirilmesi gerekmektedir. Ancak yükümlü denetim planının değiştirilmesi için altı aya gerek duymaksızın derhal talepte bulunulabilir.

• Değerlendirme Formuna İtiraz: Bu değerlendirme yükümlünün denetimli serbestlikte geçireceği süreç boyunca karşısına çıkacaktır. Yükümlünün Yüksek, Orta, Düşük Riskgrubuna mı girdiği haftada atılan imza sayısına bakılarak anlayabilmeliyiz. Yüksek Risk: Haftada 7 gün imza. Orta Risk: Haftada 4 gün imza. Düşük Risk: Haftada 2 gün imza olarak bilinmektedir. Tabi zamanla bu imzaların tüm risk grupları için haftada 1 güne düştüğü söylenmektedir. Risk grubumuzun yanlış ölçüldüğünü düşünüyorsak değerlendirme formun yeniden düzenlenmesi için başvuruda bulunabiliriz. Ama yapılan işlemin UYAP tabanlı bir program olması nedeniyle sonucun değişme olasılığı düşüktür.

• Yükümlülükler, Haklar, İhlalleri ve Sonuçları Hakkında Sözlü ve Yazılı olarak Bilgilendirmek

• Uyarı Hakkı: İstisnalar dışında (Adli Kontrol) yükümlülüklere uymayanlar ile denetimli serbestlik personelinin uyarı, öneri ve çağrılarını dikkate almayanların dosyası ihlalden kapatılmadan önce uyarılması gerekmektedir.

• İnfazın Bittiğinin Bildirilmesi: İnfaz olumlu veya olumsuz olarak bittiğinde hükümlüye bildirilmesi gerekmektedir.

• Eğitim İyileştirme Hakkı: Yükümlü bireysel görüşme veya grup çalışmalarından hangisinden daha çok verim alıyorsa o tip iyileştirme talebinde bulunabilir.

• Refakatçi Hakkı: Haklarında çalışma yükümlülüğü veya eğitim kurumuna ya da programına devam etme tedbiri verilen yükümlülerin kuruma yerleştirilmesinde, gerektiğinde yükümlülere denetimli serbestlik uzmanının refakat etmesi istenebilir.

• Vasi Hakkı: Suça sürüklenen çocuklar denetimli serbestlik ile ilgili tüm işlemlerinde vasisi ile katılma hakkı vardır.

• Elektronik İzlenme Hakkı: Özellikle konut infazı, belli bölgelere yaklaşma veya mağdura yaklaşmama vb gibi durumlarda kolluk kuvvetlerinin veya denetim memurlarının denetimi ile yükümlünün özel hayatı olumsuz etkileniyorsa elektronik kelepçe talep edebilir.

• Kamu Çalışmasından Muaf Olma: Kendi işini kuran ve işletenler ile bir iş sözleşmesine dayalı olarak çalışanları, koşullu salıverilme tarihine kadar kamu çalışmasından muaf tutulur.

Ayrıca 65 yaş üstü yaşlılar ile 6 yaşından küçük çocuğu olan kadınlarda kamu çalışmasından muaf tutulmalıdırlar.

• Yükümlülüğün Kaldırılması, Değiştirilmesi veya Ara Verilmesi: Yükümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine getirilememesi durumlarda Yükümlülüğün Kaldırılması, Değiştirilmesi veya Ara Verilmesi istenebilir. Örneğin hastalık nedeniyle raporlu olunması durumlarında. Öğrenci olma durumlarında.

• Nakil Hakkı: Özel hayatında değişiklikler nedeniyle başka bir denetimli serbestlik müdürlüğüne yükümlü naklini alabilmektedir.

• İtiraz Hakkı: Müdürlüğün veya komisyonun tüm kararlarına karşı İnfaz Hakimliğine itiraz edebilinmektedir. Hatta İnfaz hakimliğinin kararını da Ağır Ceza Mahkemesine itiraz edilinilebilinir.

• Konut Değiştirme Hakkı: Hükümlünün yeni adresine göre tüm tedbirlerin yeni adrese göre ayarlanması istenebilir.

• İzin Hakkı: Yükümlüye beş güne kadar izin verilebilir. Denetim süresi boyunca toplam kullanılan izin süresi, yükümlünün ikinci derece dâhil kan veya kayın hısımlarından birinin ya da eşinin ölümü veya ağır hastalığı hariç olmak üzere, on beş günü geçemez. İzinde geçen süreler infazdan sayılır.

• Denetim Süresinin Bitmesi Durumunda İnfazın Sonlanması: Denetim süresinin sonunda yükümlünün mahpusluk halinin veya askerlik durumunun devam etmesi durumunda dosya kapatılarak mahkemesine gönderilir. Denetim süresi dışında infaz edilmeye çalışılmaz.

• Akşam Çalışma Hakkı: Denetimli serbestliğin yükümlüleri akşam çalıştırabileceği bir kurumla protokolü varsa yükümlü akşam kamu çalışmasını veya haftasonu çalışma yapmayı isteyebilir. Hastaneler, kolluklar bunlara örnek verilebilir.

• Ehliyet Bulundurma Hakkı: TCK 53/6 kararı verildiğinde cezanın infazın tamamlanmasına (bihakkın tahliye) kadar ehliyet yükümlüde kalabilir. Yani ehliyetin teslimi infaz tamamen bittikten sonraki süreçte gerçekleşir. Ancak yükümlü ehliyetin alınmadığı dönemde de araç kullanamaz. Ehliyeti kimlik yerine kullanabilir.

• Kamu Cezası: Kamu hizmeti cezasının infazında dört saat çalışma bir gün sayılır. Hükümlü günde en az iki, en çok sekiz; haftada en az on dört, en çok kırk saat çalıştırılır. Kamu hizmeti cezasının infazı, toplam ceza süresinin iki katını geçemez.

Bu hususta da istisnalar vardır. TCK 50/1 f kararları bu istisnalara örnek verilebilir. Burada günde en az iki saat çalışma gibi bir durum yoktur. TCK 106/3 kararlarında da (Adli Para Cezaları) dört saat karşılığı bir gün sayılır gibi bir durum yoktur. Adli Para Cezalarında ne kadar para cezası ödenecekse o kadar çalışılması gerekmektedir. Örneğin iki saat çalışma 20 Tl'ye karşılık gelmektedir. Yükümlü istediği yoğunlukta Adli Para Cezası için Kamu'da ücretsiz çalışabilir. Yönetmelikte adli para cezaları ile ilgili günde en az şu kadar haftada en fazla bu kadar gibi ibare yoktur. Burada hükümlünün avantajı düşünülerek cezasını infazını hızlı yerine getirilmesi için yönetmeliğe koyulmamış olduğu düşünülmektedir.

• Hapis Cezasının Konutta İnfazı:

a) Kadın veya altmış beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları altı ay,

b) Yetmiş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları bir yıl,

c) Yetmiş beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları üç yıl,

veya daha az süreli hapis cezasının tamamının veya kalan kısmının belli şartlar altında mahkeme kararıyla belirtilen bir konutta yerine getirilmesidir.

a) İlk altı ay için günde bir,

b) İkinci altı ay için günde iki,

c) Üçüncü altı ay için günde üç,

ç) On sekizinci aydan sonra günde dört,

saat süreyle evden ayrılmasına vaka sorumlusunun önerisi üzerine komisyon tarafından karar verilebilir.

•  Ceza infaz kurumuna iade hakkı: Denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezaların infazında denetimli serbestlikten faydalanırken ceza infaz kurumuna iade edilmeyi isteyebilir.

Bu maddeleri sıralamak ciddi zamanımızı aldığını söylememiz gerekir. Aslında Cezaevlerindeki mahkum hakları gibi derli toplu yapmaya çalıştık ama pek kolay olmadığını gördük. Çünkü çok meşakkatli işin içinden çıkamayacağımız bir hal alacaktı. Yükümlü hakları serisine devam etmek istiyoruz. Bu husustaki yanlış gördüğünüz veya eksik olduğunu düşündüğün görüşlerinizi ilgili yönetmelik maddesini de yazarak bize bildirirseniz seviniriz. Ve burada paylaşabiliriz.